„Słowa proroka Izajasza są zapowiedzią przyjścia na świat Zbawiciela. I właśnie tutaj, w Betlejem, ta wielka obietnica się spełniła. Od ponad dwóch tysięcy lat chrześcijanie - z pokolenia na pokolenie - wypowiadali nazwę Betlejem z głębokim wzruszeniem i radosną wdzięcznością. Jak pasterze i mędrcy, my także tutaj przybyliśmy, by zobaczyć Dziecię „owinięte w pieluszki i leżące w żłobie” (Łk 2,12). Podobnie jak tylu pielgrzymów przed nami, klękamy pełni podziwu i uwielbienia dla niewypowiedzianej tajemnicy, która się tutaj spełniła. (Jan Paweł II)

Potrzeba maksymalnie czterech godzin, aby z przeciętnego lotniska w Europie - przez fale Morza Środziemnego - dotrzeć do portu lotniczego w Tel Avivie. Wychodząc  na zewnątrz terminalu dotykamy nie tylko ciepłego klimatu Bliskiego Wschodu, ale ze wzruszeniem czytamy szereg drogowskazów, prowadzących do znanych z Biblii miejsc świętych. Obierając kierunek do Jerozolimy, potrzebujemy niecałych sześćdziesięciu minut, aby dotrzeć do Świętego Miasta. A stamtąd - zaledwie kwadransa, aby znaleźć się w Betlejem...

Współczesne Betlejem roi się od nazw w stylu: Plac Żłóbka, ulica Żłóbka, ulica Gwiazdy, ulica Pasterzy. Są też dwa pola Pasterzy i niezliczona liczba obiektów, które przyjęły nazwę od Bożego Narodzenia. Ale dla większości podróżnych, wychowanych w tradycji chrześcijańskiej, wyprawa do Ziemi Świętej bez wizyty w miejscu narodzenia Zbawiciela - byłaby nie do pomyślenia. Kościół, wzniesiony nad powszechnie uznawanym miejscem narodzin Chrystusa, to dostojna budowla bez śladu odpustowego nastroju.

Dawniej z Jerozolimy do Betlejem można było przejść piechotą - tak jak przed dwoma tysiącami lat. To przecież niecałe dziesięć kilometrów. W czasach bardziej nam współczesnych, autokar z centrum Świętego Miasta pokonuje tę trasę w kilkanaście minut. Z daleka widać przyciągające wzrok miasteczko, rozłożone na dwóch wzgórzach, których zbocza pokryte są winnicami, gajami figowymi, oliwkowymi, migdałowymi i granatowymi. Nie brak pól z łanami pszenicy i jęczmienia, pomiędzy którymi pasterze nadal pasą stada owiec i kóz. Na noc zapędzają je do grot, gdzie usytuowane są stajnie. Domy w przeważającej większości są jedno-, dwupiętrowe (gdzieniegdzie tylko widać wielokondygnacyjne hotele), zbudowane z białego i różowego kamienia. Między nimi wznoszą się wieże kościołów chrześcijańskich i minarety muzułmańskich meczetów. Tylko w dali, na wschodnim horyzoncie, bieleje niebo nad Pustynią Judzką.

W sposób zupełnie naturalny Betlejem to nieustanne odniesienia do Bożego Narodzenia; tradycję tą spotykamy tu na każdym kroku. Oczywiście we wszystkich sklepach pamiątkarskich można zaopatrzyć się w najróżniejsze szopki - duże i małe, plastikowe, drewniane i papierowe. Są także gwiazdy betlejemskie na bramach triumfalnych przerzuconych nad głównymi ulicami miasta, a w sklepach dominują święte obrazy, nie tylko o tematyce bożonarodzeniowej. Chociaż w mieście przeważają chrześcijanie, to muzułmanie są również coraz bardziej widoczni, a śpiew muezina słychać pięć razy w ciągu dnia. A w nocy wzgórza wokół Miasta Dawidowego przypominają choinkę, rozświetloną tysiącami różnokolorowych światełek.

Od starożytności Betlejem było miejscem pielgrzymkowym, najczęściej odwiedzanym w całej Ziemi Świętej. Nic dziwnego, wystarczy zejść kilkoma schodkami w dół, aby znaleźć się w punkcie, gdzie historia na nowo zaczęła liczyć czas - w Grocie Narodzenia dotykamy przecież autentycznego sacrum. Srebrna gwiazda umieszczona w miejscu Narodzenia błyszczy, wypolerowana ustami i dłońmi milionów pielgrzymów. Tu słyszy się szept dwóch tysiącleci chrześcijaństwa. Tu czuje się modlitwy wszystkich wyznawców Dziecięcia narodzonego z Dziewicy. Tu także, gdzieś w ciemnym kącie, ktoś cichutko śpiewa "Cicha noc, święta noc". Dreszcz wzruszenia ogarnia, kiedy uświadomimy sobie, że w tej przestrzeni "wszystko" się zaczęło. Że tu, w pewną noc, przyjście na świat Dziecięcia rozpoczęło naszą erę. Że tu "Słowo ciałem się stało i zamieszkało między nami". Że tu tajemnica wieczności zespoliła się ze zwykłą codziennością. Że tu właśnie nieograniczony i nieogarniony Bóg zechciał stać się kruchym człowiekiem. Być może dlatego każdy chce, przykładając swą dłoń do srebrnej gwiazdy, dotknąć Wielkiej Tajemnicy Boga-Człowieka.

Kasia Jakielaszek od prawie dekady pracuje w Ziemi Świętej. Jest tu przewodnikiem, posługując zarówno w Izraelu, jak i w Autonomii Palestyńskiej. Jej ciekawa osobowość i duchowa wrażliwość mogą ująć od pierwszego momentu spotkania. Nie ulega wątpliwości - osoby, pracujące w tzw. turystyce pielgrzymkowej, winny być nie tylko szczerze oddane swej profesji, ale również winny nosić w sobie głębokie zainteresowanie tematyką religijną. Wędrowanie po szlakach Ziemi Świętej to dotykanie nie tylko Prawdy o Bogu w świetle wiary katolickiej, ale także spotkanie z dwiema innymi wielkimi religiami świata - judaizmem i islamem.

Rozmowę z Kasią udaje się nam przeprowadzić dosłownie w przede-dniu Bożego Narodzenia. Zapraszamy na pielgrzymkę do Betlejem...

* Kasiu, Betlejem – w „rankingu” miejsc świętych – to bardzo ważny punkt na mapie pielgrzymkowych wypraw. Jakie emocje towarzyszą dotykającym miejsca, gdzie Bóg narodził się dla człowieka?
* Kasia Jakielaszek: Pielgrzymowanie po Ziemi Świętej to nawiedzanie obszarów, naznaczonych obecnością samego Boga; nie bez powodu więc nazywamy te tereny Ojczyzną Chrystusa. Mapa świata wypełniona jest gęsto miejscami związanymi z życiem apostołów, świętych, błogosławionych, czy też miejscami Objawień Maryjnych. Jednak w sposób szczególny ten fragment biblijnej Palestyny można nazwać Ziemią Świętą. Są to między innymi: Nazaret - miejsce Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, Galilea – miejsce licznych cudów naszego Mistrza, jakich dokonał wokół Jeziora Genezaret, Jerozolima - “miasto pokoju” - miasto pojmania, pasji i śmierci na krzyżu naszego Pana, Jezusa Chrystusa. I oczywiście Betlejem - miasto Narodzenia Pańskiego położone niespełna osiem kilometrów Jerozolimy. W tych dniach nasze myśli krążą więc wokół skromnego źłóbka betlejemnskiego, gdzie na świat “przyszedł Chrystus, Pan Zbawiciel”.
Opierając się na tłumaczeniu słowa z języka hebrajskiego, Betlejem oznacza „Dom Chleba”. Pierwsze wzmianki odnajdujemy w Księdze Rodzaju: to miasto Jessego, należące do pokolenia Judy. Szczególną chwałą okryło się jako miejsce urodzenia Dawida, którego tutaj Samuel namaścił na króla. Jednak dopiero Narodzenie Jezusa w Betlejem sprawiło, że to najmniejsze spośród miast Judy, nabrało zupełnie innego znaczenia i rozrosło się, dzięki napływającym tu pielgrzymom. Po okresie kultu pogańskiego bożka Adonisa, w 330 r. Konstantyn Wielki oddał te ziemie kultowi chrześcijańskiemu, wznosząc potężną Bazylikę Narodzenia Pańskiego. Poprzez koleje losu  - najazd perski, arabski, wyprawy krzyżowe - miasto doczekało się odbudowy. Dziś opiekują się tą świątynią trzy wspólnoty - kościół ormiański, prawosławni Grecy oraz franciszkanie (którzy osiedlili się na tych terenach w XIV w.). Niestety, kiedy Grecy byli w posiadaniu Bazyliki, usunęli w 1847 roku gwiazdę z miejsca Narodzenia, umieszczoną tam w 1717 r. Dopiero po ustanowieniu status quo w 1853 roku, zagwarantowano ściśle określone zasady porozumienia i przywrócono gwiazdę na swoje miejsce. Obecnie te wszystkie przedziwne spory i niuanse między wiernymi poszczególnych obrządków przyczyniają się do niezwykle skromnego wystroju samej Groty i świątyni. Papież Benedykt XVI napisał kiedyś, że w Betlejem Bóg - poprzez skromność miejsca swego narodzenia - pokazuje człowiekowi, jak wielką pokorę żywi wobec nas.

* Pomimo przeszkód, konfliktów międzynarodowych i innych niedogodności dla Bliskiego Wschodu, ruch napływających z całego globu nie ustaje. Co więc zwiedzają pielgrzymi w tym wyjątkowym punkcie na mapie świata?
* Kasia Jakielaszek: Podobnie, jak przed wiekami, także dziś w tej dość specyficznej atmosferze pielgrzymi docierają do Betlejem. Stojąc na Placu przed Bazyliką Narodzenia Pańskiego, słyszy się od wieków nie tyle litanie, co modlitwy muezina, pięć razy dziennie rozlegające się z meczetu, leżącego dokładnie po przeciwległej stronie Placu. Chrześcijanie - kierując swe kroki do wejścia świątyni - nie mogą ominąć miejscowych sprzedawców oferujących korale, pamiątkowe torby czy różańce z drzewa oliwnego. Następnie - najczęściej w pośpiechu - ustawiają się w kolejce do Groty Narodzenia, gdzie dopiero po zejściu stromymi schodami mają okazję (tłocząc się w grocie o wymiarach 12 m x 3,5 m) dotknąć gwiazdy z łacińską inskrypcją: “Tu narodził się z Maryi Dziewicy Jezus Chrystus”. Grota oświetlana jest lampami elektrycznymi i oliwnymi, ściany zabezpieczono obecnie ogniotrwałymi tapetami, a posadzki wyłożone zostały marmurowymi płytami. Może dziwić fakt, ale katolicy nie mają prawa celebrować nabożeństw przy samym ołtarzu narodzenia; winni natomiast zadowolić się faktem posiadania czterech lamp oliwnych zwisających nad samą gwiazdą. Własnością łacińską jest wyłącznie Kaplica ¬łóbka, gdzie oddali hołd Jezusowi Jego pierwsi czciciele, wezwani głosem aniołów.
Bazylika Narodzenia Pańskiego kryje w sobie wiele zakamarków. Jest tu na przykład Kaplica podziemna św. Józefa, upamiętniająca moment ukazania sie podczas snu anioła, który chciał ostrzec Józefa o grożącym Świętej Rodzinie niebezpieczeństwie. Nie sposób nie wspomnieć również o Kaplicy św. Hieronima, w której znamienity Doktor Kościoła przez długie lata żył i pracował nad tłumaczeniem Pisma Świętego z języka greckiego na łaciński (przekład nazywamy Wulgatą).
Po nawiedzeniu przylegającego bezpośrednio do Bazyliki Kościoła Św. Katarzyny, będącego kościołem parafialnym katolików z Betlejem, pielgrzymi rozumieją już, że śpiew kolęd nigdy tu nie ustaje, a towarzyszące miastu niepokoje polityczne i spory religijne, nie mogą przesłonić dobra płynącego z betlejemskiej stajenki.

* Jak zmienia się atmosfera Betlejem w okresie świąt Bożego Narodzenia? Czy miastu temu towarzyszy skomercjalizowany klimat znany z Europy Zachodniej, czy też pozostawia się miejsce na religijne, głębokie wspomnienie czasu Narodzenia Pańskiego?
* Kasia Jakielaszek: Na kilka tygodni przed świętami dekorowana jest lampkami główna trasa z Jerozolimy do Betlejem. Miasto więc nabiera wyjątkowego, świątecznego charakteru, a w powietrzu wyczuwa się niepowtarzalną atmosferę przygotowań. Nadchodzi 24 grudnia. Na placu przed Bazyliką Narodzenia Pańskiego zaczynają zbierać się pielgrzymi, turyści, jak również miejscowi chrześcijanie, oczekując z niecierpliwością na przybycie patriarchy łacińskiego. Następnie wszyscy - w otoczeniu władz cywilnych, wojskowych, zarówno izraelskich jak palestyńskich, a także w towarzystwie przedstawicieli państw akredytowanych w Izraelu - udają się najpierw na Grób Racheli. Nie zapominamy bowiem o tym, że Betlejem po raz pierwszy zostało wspomniane w Piśmie Świętym w związku ze śmiercią Racheli (Rdz 35, 19-20) która zmarła, wydając na świat jednego z dwunastu synów Jakuba - Benjamina.
Następnie o godz.14:00 -  przy biciu dzwonów - procesyjnie wchodzi się do Kościoła św. Katarzyny (Aleksandryjskiej). Po nieszporach i nawiedzeniu Groty Narodzenia, ma miejsce spotkanie z władzami cywilnymi i korpusem dyplomatycznym. Jednocześnie w Kościele św. Katarzyny czytane są stosowne fragmenty Pisma Świętego oraz śpiewane są kolędy w wielu językach, w tym także po polsku. Kiedy wybija północ - a cały świat chrześcijański gromadzi się na liturgii wigilijnej - tu, w Betlejem, pod przewodnictwem Patriarchy Jerozolimy, rozpoczyna się Pasterka. Msza Święta odprawiana jest po łacinie, czytania i kazanie prezentowane jest w języku arabskim i powtarzane w języku francusku, natomiast modlitwy powszechne - w różnych językach. Liturgię wzbogaca swoim śpiewem chór Kustodii Ziemi Świętej, który wykonuje kolędy po arabsku i po łacinie. Po zakończonej Mszy, Patriarcha bierze (złożoną wcześniej pod ołtarzem na pszennych kłosach) figurkę Dzieciątka Jezus i przy śpiewie kolęd i biciu dzwonów kieruje swe kroki do Groty Narodzenia, gdzie składa ją na gwieździe o czternastu promieniach; a po okadzeniu i modlitwie - kładzie do kamiennego źłóbka. Potem figurka powraca do Kościoła Św. Katarzyny i pozostawiana jest do adoracji wiernym. Niekiedy zdarza się, że po pasterce pielgrzymi udają się na Pole Pasterzy - około trzech kilometrów od Betlejem - gdzie pastuszkowie jako pierwsi usłyszeli dobrą nowinę. “Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom Jego upodobania”.

* Kasiu, spędziłaś w Ziemi Świętej niezliczoną ilość dni. Twoja osoba towarzyszyła wielu dziesiątkom pielgrzymów, wędrującym tutejszymi wzruszającymi szlakami. Czy masz w swej pamięci zachowane własne, najbardziej wzruszające wspomnienia z Betlejem?
* Kasia Jakielaszek: Przez wiele lat pielgrzymowania trudno wybrać wydarzenie o mniejszym znaczeniu. Z jednej strony wizyta w Betlejem opiera się zazwyczaj na pięknym pielgrzymim szlaku; z drugiej jednak każdorazowo nastroje miejscowych ludzi - w połączeniu z nastawieniem gości - gwarantują odmienne odczucia. Bywają wspomnienie trudne, bo związane z sytuacjami politycznymi. Zdarza się, że Betlejem - jako teren władzy palestyńskiej - staje się w świadomości ludzi miejscem niebezpiecznym. Ilość pielgrzymów do Ziemi Świętej drastycznie spada, środki masowego przekazu podają informacje o napiętej sytuacji, w wyniku czego mieszkańcy Betlejem na własnej skórze odczuwają kryzys ekonomiczny, polityczny, społeczny. Wtedy przykro patrzeć, jak szybko zmieniają się nastroje na granicy Betlejem - Jerozolima, jak nagle sytuacja polityczna dominuje życie przeciętnych rodzin. W efekcie tych wydarzeń powstał mur dzielący tereny izraelskie od autonomii; mur tworzący teren zamknięty dla nieoczekiwanych „gości”. Życie w tym mieście naznaczone jest zawikłaniem codzienności, jednak nie stanowi to żadnego zagrożenia dla pielgrzymów, którzy zawsze są przyjmowani ciepło, serdecznie. Nie możemy zapominać o bliskowschodniej gościnności. Betlejem czeka na pielgrzymów z otwartymi rekami. Każdy może odnaleźć tu swoją historię.

* Kasiu, bardzo ubogaciłaś nas swoimi słowami i wiedzą o tym wyjątkowym obszarze. Czy mogę prosić o życzenia świąteczne dla naszych Czytelników, wypowiedziane w duchu atmosfery z Betlejem?
* Kasia Jakielaszek: W Betlejem, wydarzenie Bożego Narodzenia jest wspominane przez 365 dni, bo przez cały rok, rozbrzmiewają tu słowa kolęd śpiewanych nieustannie przez pielgrzymów z całego świata.
Dobra nowina z Betlejem przekazywana jest już od ponad 2000 lat w różnych językach wiernych, pozwólmy więc, aby w tym szczególnym czasie Narodzenia Pana dotarła również do naszych serc. Korzystając z okazji pragnę przekazać na ręce Czytelników portalu Przedbórz.com.pl, płynące z tego miejsca prawdziwe przesłanie nadziei, pokoju i miłości.
Pozostawmy swoje codzienne sprawy, obowiązki, smutki i zmartwienia, choć na chwilę pochylając się nad małym dzieciątkiem, które właśnie tutaj przyszło na świat, nadając sens naszej codzienności.
Radosnych i rodzinnych Świąt Bożego Narodzenia.

Rozmawiał Paweł Grabalski

Od kilku dni w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Marii Konopnickiej w Przedborzu można oglądać wystawę fotografii z Ziemi Świętej - zapraszamy. A poniżej kilka zdjęć współczesnego Betlejem.